Νικόλαος Λώλης, τα μερομήνια του Αυγούστου. Λαϊκές μετεωρολογικές προβλέψεις

Η πρώτη μέρα εκάστου μηνός συνδέεται και με ένα λαογραφικό έθιμο, όπως, παραδείγματος χάριν, η 1^η Ιανουαρίου, η 1^η Μαρτίου, η 1^η Απριλίου, η 1^η Μαϊου, κτλ, των οποίων τα έθιμα είναι ευρέως γνωστά. Λιγότερο, όμως, γνωστό είναι το έθιμο το οποίο συνδέεται με την 1^η Αυγούστου και τις επόμενες έντεκα ημέρες αυτού. Την 1^η Αυγούστου αρχίζουν τα «μερομήνια».

Η σύγχρονη οικονομική ζωή χρησιμοποιεί τις λέξεις πρόβλεψη και προγραμματισμός. Το ίδιο όμως έκανε και η παλιά οικονομική ζωή, η οποία ήταν αγροτοποιμενική. Είχε και αυτή τις δικές της προβλέψεις και το δικό της προγραμματισμό. Οι γεωργοί και οι ποιμένες, οι οποίοι επηρεάζονταν αμέσως από τις καιρικές μεταβολές, έπρεπε να είναι προειδοποιημένοι για τις προσεχείς καιρικές συνθήκες, και κυρίως γι’ αυτές κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Η βαρυχειμωνιά ή η ευδία έπρεπε να αντιμετωπισθεί από νωρίς, αν είναι δυνατό και από την εποχή του θέρους όπου υπάρχει η δυνατότητα προμηθειών. Έτσι η πρόγνωση έπρεπε να γίνει έγκαιρα. Συνεπώς, οι προβλέψεις έπρεπε να γίνουν το αργότερο κατά τον Αύγουστο μήνα. Πράγμα το οποίο έκανε να καθιερωθούν τα καλούμενα μερομήνια, δηλαδή η πρόγνωση του καιρού δια της αφιέρωσης μιας μέρας σε κάθε μήνα, αρχής γενομένης από την 1^η Αυγούστου για τον μήνα Σεπτέμβριο, τη 2^η Αυγούστου για τον μήνα Οκτώβριο κ.ο.κ. μέχρι της 12^ης Αυγούστου.

Εκτός από τη λέξη «μερομήνια» χρησιμοποιούνται και άλλες παρεμφερείς λέξεις ως «μηνολόγια» ή «μηναλλάγια», «καταμήνα» ή «καταμηνάτα».

Εκ των καιρικών συνθηκών οι οποίες επικρατούν κάθε μέρα, προβλέπεται και η καιρική κατάσταση που θα επικρατήσει κατά τον αντίστοιχο μήνα. Έτσι, αν το πρωί της 1^ης Αυγούστου έχουμε καλοκαιρία και το απόγευμα συννεφιά, σημαίνει ότι κατά το πρώτο δεκαπενθήμερο του μήνα Σεπτεμβρίου θα έχουμε καλοκαιρία ενώ κατά το δεύτερο δεκαπενθήμερο του μήνα αυτού θα έχουμε βροχές.

Με άλλα λόγια, μπορούμε να πούμε ότι κατά τις πρώτες 12 ημέρες του Αυγούστου συντάσσεται το ετήσιο μετεωρολογικό δελτίο του επόμενου έτους, ήτοι ο γνωστός Καζαμίας των λαϊκών αστρονόμων, αρχής γενομένης από τον Σεπτέμβριο.

Επειδή, δε, όπως είπαμε, περισσότερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι χειμερινοί μήνες, γι’ αυτό σε πολλά μέρη παρατηρούν μόνο τις έξις πρώτες μέρες του Αυγούστου. Αλλού, κατόπιν της εισαγωγής του καλουμένου νέου ημερολογίου, αντί της 1^ης Αυγούστου οι προβλέψεις αρχίζουν την 14^η Αυγούστου και συνεχίζονται μέχρι της 25^ης του ίδιου μήνα.

Μετά το πέρας των προβλέψεων, συνήθης είναι η έκφραση: «Φέτος θα έχουμε βαρυχειμωνιά, τα μερομήνια ήταν άσχημα».

Ένας άλλος λόγος, εκτός αυτού τον οποίον αναφέραμε παραπάνω, γιατί προτιμήθηκε ο Αύγουστος για τις προβλέψεις, είναι ότι ο Αύγουστος παρουσιάζει ευμετάβλητες καιρικές καταστάσεις.

Τον Αύγουστο έχουμε τα καλούμενα «μελτέμια», ως και τις καλούμενες «δρύμες». Τα μελτέμια είναι ισχυρές θαλάσσιες αύρες, ενώ ως «δρύμες» ή αλλιώς δρυμείες, χαρακτηρίζονται οι μέρες 1, 2, 3 – 14, 15, 16, 29, 30 και 31 του μήνα αυτού. Μάλιστα, χαρακτηριστική είναι η φράση: «Τ’ Αυγούστου οι δρύμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα». Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι πρέπει να προσέχουμε κατά το άπλωμα των ρούχων μήπως μας τα πάρει ή τα ξεσχίσει ο αέρας. Ενώ τον Μάρτιο, του οποίου επίσης ο καιρός είναι ευμετάβλητος, και έχει κι αυτός αντίστοιχες «δρύμες», πρέπει να προσέχουμε να μην κόβουμε ξύλα, τα οποία θα χρησιμοποιηθούν σε οικοδομές και έπιπλα, γιατί λόγω της ανόδου των χυμών των δέντρων, τα ξύλα αυτά στραβώνουν και σκουληκιάζουν εύκολα, καθιστάμενα συνεπώς άχρηστα.

Άλλη λαϊκή παροιμία, η οποία συσχετίζει τους δυο αυτούς μήνες, είναι αυτή που λέει: «Από Αύγουστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι».

Επίσης, η καιρική κατάσταση, η οποία θα επικρατήσει κατά τον χειμώνα, προοιωνίζει και εκ της εργατικότητας των μυρμηγκιών κατά την εποχή αυτή. Δηλαδή, εάν κατά την εποχή αυτή, η οποία είναι φυσικά εποχή συγκομιδής, τα μυρμήγκια εργάζονται μετά περισσής εργατικότητας στο να κουβαλούν σπόρους στις φωλιές τους, σημαίνει ότι θα έχουμε βαρυχειμωνιά.

Κατόπιν των παρατηρήσεων αυτών, ο κάθε γεωργός ή ποιμένας κάνει τις προμήθειές του για τον χειμώνα, ώστε να μη βρεθεί απαράσκευος μπροστά στις επερχόμενες δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Οι πρωτόγονες αυτές μετεωρολογικές προβλέψεις οδήγησαν σε προγραμματισμό προσφερόμενο να διασώσει τόσο τα ζώα και τους ανθρώπους μέχρις της νέας συγκομιδής και των νέων προβλέψεων ή «ημερομηνιών».

Νικόλαος Β. Λώλης, «Ηπειρωτική Εστία» τεύχος 307-308, 11-12/1977