Μάνια Μαράτου, Μυθολόγιο. Συνέντευξη για την αφηγηματική τέχνη

Μάνια Μαράτου, η αγαπημένη δασκάλα. Ακόμα θυμάμαι τον τρόπο που μας άνοιγε πόρτες στο μυαλό και μας βοηθούσε να πάμε παρακάτω τον εαυτό μας μέσα από το παραμύθι.

Τέτοιες συναντήσεις, μόνο καλύτερους μπορούν να μας κάνουν.

Επισκεφθείτε το Μυθολόγιο, να θερίσετε λέξεις και ιστορίες.

Η Μάνια Μαράτου, είναι από τους πρωτεργάτες της αναβίωσης της τέχνης της προφορικής αφήγησης στην Ελλάδα. Είναι μουσικός και αφηγήτρια. Από το 1996 αφηγείται ιστορίες, μύθους, παραμύθια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και έχει συμμετάσχει σε εγχώρια και διεθνή φεστιβάλ. Είναι ιδρυτικό μέλος της Στέγης Προφορικότητας και Παράδοσης “Μυθολόγιο”, στην Αθήνα.
____________________________________________________________________________

Μάνια Μαράτου

Υπήρχε παραμυθάς/ού στο σπίτι; Κάποιος/α που του άρεσε να αφηγείται;

Όπως σε όλες τις οικογένειες ζούσαμε και αναπνέαμε τις ιστορίες μας, τις ειπωμένες και τις ανείπωτες. Ποιοι είμαστε, από πού καταγόμαστε, τι έκαναν οι παππούδες και οι γιαγάδες, τι κάναμε εμείς τα παιδιά τον παλιό εκείνο καιρό που ήμασταν μικρά και δεν θυμόμαστε. Όλες αυτές τις ιστορίες που χτίζουν την ταυτότητά μας και καθορίζουν το ποιοι είμαστε. Υπήρξαν βέβαια και οι αφηγήσεις του πατέρα μου που είναι καπετάνιος και ξέρει να γνέθει ψέματα μ’ αλήθειες, και της γιαγιάς μου που μας έλεγε για το Θησέα στην κακιά σκάλα για να μη βαριόμαστε. Γιαγιά με τσεμπέρι να γνέθει τη ρόκα της όμως δεν υπήρξε. 

Ποιος/α, πότε και πώς άναψε τη σπίθα για την αφήγηση σε σένα;

Το 1995 με κάλεσε ο Απόστολος Δοξιάδης να συνεργαστώ, ως μουσικός, στο εργαστήρι που ετοίμαζε για το "Άκου μια Ιστορία". Ήταν μία διοργάνωση του ίδιου σε συνεργασία με το Ίδρυμα Γουλανδρή- Χορν με στόχο την παρουσίαση της τέχνης της προφορικής αφήγησης (storytelling) στο κοινό και τους καλλιτέχνες της Ελλάδας. Διοργανώθηκαν τότε παραστάσεις, συναντήσεις και εργαστήρια από νέο-αφηγητές, νέους καλλιτέχνες, επαγγελματίες αφηγητές. Από την πρώτη παράσταση που είδα ήξερα ότι ήθελα να περάσω την υπόλοιπη ζωή μου μέσα σε αυτόν τον κόσμο της φαντασίας, της καρδιάς και της επικοινωνίας. Εκεί γνώρισα πολλούς αφηγητές, πήρα μέρος στα εργαστήρια που έκαναν. Έτσι ξεκίνησε και η συνεργασία μου με το βρετανό αφηγητή Ben Haggarty. Από τότε μέχρι σήμερα τον συνοδεύω ως μουσικός στην αφήγηση του έπους του Γκίλγκαμες, αυτή υπήρξε η μαθητεία μου, επί σκηνής, δίπλα στον μάστορα.

Γιατί η αφήγηση και όχι κάποιο άλλο είδος παραλαβής/παράδοσης;

Για την αμεσότητα, την ανθρωπιά, για τον πλούτο ψυχής.

Πού σταματά η αφήγηση και που αρχίζει η υποκριτική τέχνη; Συγκοινωνούν, επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά η μία την άλλη;

Αυτή είναι μία πολύ μεγάλη συζήτηση και δύσκολα συμπυκνώνεται - θα ήθελα πολύ να αναρωτιόμασταν το ίδιο και για τη μουσική και το τραγούδι, τα οποία θεωρώ ότι είναι όσο συγγενικά είναι το θέατρο με την αφήγηση. Ίσως για αρχή της κουβέντας να δεχτούμε ότι η αφήγηση είναι πρωταρχική μορφή αυτών των τεχνών, με σχέση στοιχειακή (elementary). Ένας άνθρωπος, με μέσον το κορμί του, τη φωνή του, την ανάσα του πλάθει ιστορίες. Το θέατρο είναι εξέλιξη αυτής της ιδέας. Άλλωστε το Δράμα κατάγεται από το Έπος. Θα ήθελα όλοι οι αφηγητές να έχουν την

εμπειρία της εκπαίδευσης σε μία τέχνη και να έχουν το ήθος ενός μουσικού ή ηθοποιού υπηρετώντας την τέχνη της αφήγησης, ενώπιον κοινού.

Παραμύθι, μύθος, θρύλος, ιστορία. Θα μπορούσες, με λίγα λόγια, να μας εξηγήσεις τις διαφορές τους;

Ιστορία είναι ό,τι αφηγούμαστε, ό,τι ιστορούμε. Είναι η γενική κατηγορία. Τα υπόλοιπα, συμπεριλαμβανομένης και της επιστήμης της Ιστορίας είναι είδη ιστοριών. Ο μύθος έχει να κάνει με το θεϊκό και τη δημιουργία του κόσμου,

το μαγικό παραμύθι με τη σχέση του ανθρώπου με τον άνθρωπο με μεταφυσικά στοιχεία, ο θρύλος συνδέεται με συγκεκριμένο τόπο ή/και πρόσωπα. Υπάρχουν ακόμη οι ευτράπελες διηγήσεις που είναι ιστορίες σκωπτικές, οι μύθοι ζώων με τυποποιημένα ανθρώπινα χαρακτηριστικά κωδικοποιημένα σε μορφές ζώων, και τα αφηγήματα των οποίων η δομή (φόρμα) είναι το σημαντικότερο στοιχείο τους, όπως τα κλιμακωτά παραμύθια.

Ένα παραμύθι που σε συγκίνησε περισσότερο από άλλα;

Τα έπη του Ομήρου.

Ποιας χώρας η κουλτούρα σε ελκύει περισσότερο για να αφηγηθείς πάνω στην παράδοσή της;

Ο πολιτισμός της αρχαίας Ελλάδας, τα έπη και οι μύθοι, αλλά και οι κοινωνίες των κυνηγών συλλεκτών ως πολιτισμικό περιβάλλον, ασχέτως καταγωγής. Η αρχαιότητα για τον υψηλό βαθμό τέχνης, οι "πρωτόγονοι" για την αμεσότητα, τη σχέση με τη φύση και τον κόσμο, την άγρια αλήθεια.

Βιβλία που θα πρότεινες σε έναν "αμύητο" για να ξεκινήσει την πορεία του μέσα στα παραμύθια;

Του Μέγα τις συλλογές, "οι Παραμυθοκόρες" της Άννας Αγγελοπούλου, το "Προφορικότητα και Εγγραμμματοσύνη" του Walter J. Ong και τον Όμηρο σε οποιαδήποτε έκδοση.

Βιβλία που εσύ, προσωπικά, έχεις ξεχωρίσει και αγαπάς ιδιαίτερα;

Την Ιλιάδα σε μετάφραση Πολυλά που δεν έχει λείψει από το πλευρό μου από τότε που ήταν το σχολικό μου βιβλίο. Κατά τα άλλα ό, τι έχει γράψει η Ούρσουλα λεΓκεν, τα μυθιστορήματα και τα δοκίμιά της.

Τι ετοιμάζεις αυτό το διάστημα που θα ήθελες να μας παρουσιάσεις;

Συνεχίζω την έρευνα και τον πειραματισμό με τα έπη του Ομήρου, την αναζήτηση για έναν σύγχρονο επικό λόγο. Παρουσιάζω αφηγηματικές παραστάσεις με δικές μου συνθέσεις από την Οδύσσεια και την Ιλιάδα, και άλλες μυθολογικές αφηγήσεις, κατάλληλες για σχολεία όλων των βαθμίδων. Είναι και μία "παρα-αφηγηματική" δραστηριότητα, μία δράση που σχετίζεται με τον προφορικό λόγο και τη συνάντηση των ανθρώπων μέσω ενός αφηγήματος, αυτό που ονομάζω "πράξεις λόγου". Είναι ό, τι κάνω που δεν είναι καθαρές αφηγήσεις. Συγκεκριμένα, δημόσιες αναγνώσεις. Ξεκίνησα το καλοκαίρι διαβάζοντας σε συνέχειες (12 βράδια, 2 ραψωδίες τη φορά) ολόκληρη την Ιλιάδα σε ανοιχτούς δημόσιους χώρους στο κέντρο της Αθήνας. Από τις 2 Μαρτίου, και για 11 Δευτέρες στις 9μμ στην έδρα του Μυθολογίου θα διαβάζω σε συνέχειες το μυθιστόρημα "Το Έγκλημα και η Τιμωρία"  του Ντοστογιέφσκι στη μετάφραση του Παπαδιαμάντη.

Πού μπορούμε να σε συναντήσουμε;

Έρχομαι όπου με φωνάξετε να πω ιστορίες, μύθους, έπη, παραμύθια. Μπορείτε να με βρείτε και στην έδρα μας, τη Στέγη Προφορικότητας και Παράδοσης Μυθολόγιο, στην Πλατεία Καρύτση 5, στον πρώτο όροφο.