Ποιητικός εξοπλισμός, από τη Ζαφειρία Κωστοπούλου

Κανόνες και νόρμες στην ποίηση (μετρική, ομοιοκαταληξίες, δομή...), όροι και “ταμπέλες” (ρομαντική, μοντέρνα, μετα-μοντέρνα...): χρήσιμοι φανοί για τους μελετηρούς εξερευνητές με καλλιτεχνική φιλομάθεια...Καθόλου κακό! Μια σταθερή εναρκτήρια πρωτοβουλία.

Όλοι οι καλοπροαίρετοι, πρόθυμοι νεοεισαγόμενοι στη λογοτεχνία χρειάζονται κάποιον εξοπλισμό – ας πούμε ένα ζευγάρι γυαλιά ή ένα καπέλο, ώστε να προστατευτούν αποτελεσματικά καθώς θα κάνουν τη γνωριμία τους με το λαμπερό φως (προβολέα;) της ποίησης. Το ραβδί της ανάλυσης θα υποστήριζε τα νηπιακά τους βήματα σ' αυτόν τον δρόμο των πνευματικών ή/και υπαρξιακών ανακαλύψεων.

Παρ' όλα αυτά...θα συνέχιζαν να περπατούν με όλα αυτά τα πράγματα, ακόμη και με εκείνο το ραβδί για τους θάμνους στην τσέπη του σάκου τους; Πώς θα ακολουθούσαν την πορεία τους κουβαλώντας όλο αυτό το φορτίο της σχολαστικής εξέτασης χωρίς να βρεθούν μπροστά στο εμπόδιο του τρομοκρατικού δισταγμού μπροστά σε έναν και μόνο κορμό, πεσμένο μπροστά τους; Αμέσως πριν – ή ακριβώς πάνω – στο σημείο όπου ο δρόμος της ποίησης μεταλλάσσεται στον προσωπικό τους “δρόμο το λιγότερο ταξιδεμένο” (Ρ. Φροστ), θα ήταν ικανοί να τον εντοπίσουν και να τον ακολουθήσουν αποτελεσματικά, όταν θα έχουν ήδη γίνει λίγο-πολύ βαρυπόδαρες, κοντόφθαλμες μηχανές παρατήρησης; Ακόμη κι αν δε συνέβαινε αυτό, ακόμη κι αν είχαν διατηρήσει κάποια φρέσκια ματιά πάνω στα πράγματα, πόση από την όρασή τους θα παρέμενε απεριόριστη, ώστε να μπορούν να ανακτήσουν τη δημιουργική οπτική τους (είτε σαν ποιητές είτε σαν κριτικοί);

“Επειδή συμβαίνει κι αυτο καμιά φορά στην ποίηση: ο ανεξοικείωτος να συλλαμβάνει πιο αποτελεσματικά τις δυνατότητες που ένα τέντωμα της γλώσσας παρέχει και να τολμά να τις επιχειρεί, ενώ ο άλλος, ο βαθύς γνώστης, να έχει τους δικούς του λόγους να αντιστέκεται” (Οδ. Ελύτης).

Εδώ είναι που θα μπορούσαμε να επιχειρήσουμε να θέσουμε το ανακύπτον ερώτημα: κατά συνέπεια, τι θα επέλεγε ένας ποιητής να είναι; Ένας “τυχοδιώκτης” ή ένας “βαθύς γνώστης”;

Ένα φαινομενικά επιφανειακό ερώτημα. Θα ήταν καλό όμως να υπογραμμίσουμε τις βασικές αντιφάσεις από τις οποίες αποτελείται ένα τέτοιο ερώτημα: Θα έπρεπε ένας ποιητής να “πρέπει”; Ή ακόμη, θα ήταν ένας ποιητής του “θα”; Υπάρχει μια “βέλτιστη συμπεριφορά” για έναν ποιητή; Το ρήμα “επιλέγω” ανταποκρίνεται στον τρόπο που ένας ποιητής υιοθετεί κατά τη διαδικασία της ποιητικής δημιουργίας; Αν ναι, ως ποιο βαθμό; Και, τελευταίο αλλά όχι ασήμαντο, είναι ένας “τυχοδιώκτης” που δεν αποτελεί ταυτόχρονα και “βαθύ γνώστη” (ή το αντίθετο), αληθινά, αυθεντικά ποιητής;

Όπως ίσως όλοι μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε, αυτό είναι το δεύτερο στάδιο που εμείς, οι ταξιδευτές της ποίησης, συνήθως συναντούμε, μετά την πρώτη μας περίοδο “εισαγωγής”. Εδώ είναι που συνήθως συναντούμε τη Σφίγγα του ποιητικού κόσμου, που μας ρίχνει τους “γρίφους” της, προσφέροντάς μας την ευκαιρία να περάσουμε από το ευχάριστα άνετο επίπεδο του επισκέπτη στο πιο υπεύθυνο, επίπονο αλλά επωφελές, επίπεδο του μόνιμου κατοίκου. Όσοι εγκαταλείπουν τον εξοπλισμό τους εκεί, μπροστά σ' αυτή τη Σφίγγα, έχουν περισσότερες πιθανότητες να νικήσουν το “τέρας” με τις απαντήσεις τους και τελικά να είναι ελεύθεροι να προχωρήσουν και να διαβιώσουν στην ποίηση. Αυτοί συχνά είναι οι πιο ικανοί να καθορίσουν την ποιητική τους ροή παρά να καθοριστούν από αυτή, καθώς έχουν την ικανότητα να χειρίζονται τα ηνία με αυθεντικότητα, χωρίς να χειραγωγούνται από εξωτερικές μορφές – και χωρίς, από την άλλη, να προβληματίζονται από αυτές όταν χρησιμοποιούνται.

Με λίγα λόγια, η ποίηση είναι μια ρότα διαδοχικής δημιουργίας και αναδημιουργίας της ζωής με τη χρήση των θεμελιωδών κατασκευαστικών στοιχείων του λόγου: τις λέξεις. Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ποίηση είναι να δημιουργείς γενικά (από κείμενα ως γεύματα ή ακόμη συνδέσεις και σχέσεις) – και τότε γίνεται ζωή από μόνη της. Όπως ο Γουίλλιαμ Μπλέικ υποστηρίζει: “Πρέπει να δημιουργήσω ένα σύστημα, αλλιώς θα σκλαβωθώ από εκείνο ενός άλλου. Δε θα αιτιολογήσω ούτε θα συγκρίνω. Δουλειά μου είναι να δημιουργώ”.

Και τώρα, αν μου επιτρέπετε, θα αποσυρθώ, ώστε να συνεχίσω την πορεία μου και να λύσω τους προσωπικούς ποιητικούς μου “γρίφους”.

____________________________________________________________________________

Η Ζαφειρία Κωστοπούλου γεννήθηκε στην Καβάλα, το 1970. Έχει σπουδάσει στο Πανεπιστημιακό Τμήμα Νηπιαγωγών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Άρχισε να γράφει από πολύ μικρή ηλικία, αφού το παιχνίδι με τις λέξεις ήταν ένα από τα αγαπημένα της, και δεν έχει σταματήσει έκτοτε. Παράλληλα με την ποίηση, έχει γράψει δοκίμια, διηγήματα, παραμύθια για μικρούς και μεγάλους (http://spinningmuse.blogspot.gr), ενώ τελευταία πειραματίζεται με τη συγγραφή θεατρικών κειμένων. Έχει συμμετάσχει στις δραστηριότητες του Πολιτιστικού Συλλόγου Ελευθερούπολης, του οποίου υπήρξε και αιρετή γραμματέας του Δ.Σ. για τα έτη 1995-97 και 2014-15. Το 1997 εκδόθηκε, με πρωτοβουλία του Συλλόγου, η πρώτη της ποιητική συλλογή "Ο Χαρακτηριστικός Ήχος". Μέλος της θεατρικής ομάδας ενηλίκων, συμμετείχε στην παιδική θεατρική ομάδα ως βοηθός σκηνοθέτη (της συναδέλφου της νηπιαγωγού Ειρήνης Ασβεστά) για το έτος 2014-15. Συμμετείχε στις εθελοντικές δράσεις της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Ελευθερούπολης για την καλλιέργεια της φιλαναγνωσίας στα παιδιά, το 2013 και 2014.