Ιμαρέτ, βιβλιοπρόταση και συνέντευξη με τον συγγραφέα Γιάννη Καλπούζο

Οι {σελίδες} είχαν την τιμή να συνομιλήσουν με τον συγγραφέα κύριο Γιάννη Καλπούζο. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Ψυχογιός.

____________________________________________________________________________

Έλληνες, Τούρκοι και Εβραίοι μέσα στο ίδιο παιδικό βιβλίο. Χωρούν ή ασφυκτιούν οι χαρακτήρες, οι διαφορετικές κουλτούρες και νοοτροπίες στις σελίδες αλλά και στις καρδιές μας; 

Το βιβλίο αναπαριστά με όσο πιο πιστό και ακριβή τρόπο γίνεται την πραγματικότητα της εποχής εκείνης στην Άρτα (1854-1882). Έλληνες, Οθωμανοί και Εβραίοι συνυπήρχαν παρά τις όποιες αντιθέσεις τους, τις διαφωνίες, τις διαφορετικές θρησκείες και τα διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Τουλάχιστον αυτό απέδειξε η πολύχρονη και επίπονη έρευνά μου. Οι ήρωες και η μυθοπλασία του Ιμαρέτ μεταφέρουν την ατμόσφαιρα της εποχής, τις νοοτροπίες, τις συμπεριφορές, τα πολλά κοινά στοιχεία των τριών κοινοτήτων και τον τρόπο σκέψης των ανθρώπων. Οι καλοί και οι κακοί ήρωες, οι στωικοί και οι φανατικοί, οι οραματιστές και οι αντιδραστικοί μοιράζονται ανάμεσα στις φυλές, όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή. Ζουν σε ήρεμους καιρούς, αλλά και σε περιόδους εντάσεων, κατά τις οποίες αναφύεται ο φανατισμός, η διχόνοια και η μισαλλοδοξία. Σε κάθε περίπτωση στο Ιμαρέτ χωρούν όλοι, κι αυτό είναι το κυρίαρχο μήνυμα του βιβλίου. Τους ενώνει η ελληνική γλώσσα που μιλούν άπαντες οι κάτοικοι της Άρτας, αρκετά κοινά έθιμα, οι κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους, οι παρέες, οι φιλίες, καθώς και η από αιώνες συμβίωση. Ως μυθοπλαστικοί χαρακτήρες κάθε άλλο παρά ασφυκτιούν, όμως ο καθένας εισπράττει το αντίτιμο των πράξεών του και κατ' επέκταση άλλοι κατακτούν τις καρδιές των αναγνωστών και άλλοι όχι, ανεξαρτήτως σε ποια φυλή ανήκουν.

Ο Λιόντος και ο Νετζίπ. Δύο παιδιά γεννημένα την ίδια μέρα. Οι Μοίρες θα μπορούσαν να τους προσφέρουν τα ίδια δώρα, εκείνη τη χρονική περίοδο; Πείτε μας δυο λόγια για τους ήρωές σας. 

Τον Λιόντο και τον Νετζίπ τους ενώνουν πολύ περισσότερα από όσα τους χωρίζουν, ενώ κι οι ίδιοι προσπαθούν να εξοστρακίσουν ή να αφήσουν στην άκρη οτιδήποτε στέκεται έξωθεν εμπόδιο στη φιλική τους σχέση. Η χρονική περίοδος κατά την οποία ζουν χαρακτηρίζεται από μεγάλες μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στην Οθωμανική Αυτοκρατορία προς την κατεύθυνση της ισονομίας των πολιτών. Όμως ο κατακτητής δεν παύει να υφίσταται και συνεπώς οι ευκαιρίες δεν παρέχονται ισομερώς στους δύο φίλους και στους λοιπούς κατοίκους. Βεβαίως ως κατακτητές μπορούν να εκληφθούν και οι Έλληνες τσιφλικάδες. Ο Λιόντος και ο Νετζίπ διαφέρουν φυσιογνωμικά, ο πρώτος είναι πιο τσαχπίνης και σκανταλιάρης και ο δεύτερος πιο ριψοκίνδυνος και πεισματάρης. Σε κάθε περίπτωση μοιάζουν ως προς τις συμπεριφορές, τις αντιδράσεις, τις απόψεις τους, ακόμη και πώς αντιμετωπίζουν τις μανάδες τους. Επιτρέψτε μου να σας παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο για το εν λόγω θέμα: «Τη νοιάζεσαι τη μάνα σου;» ρώτησα το ίδιο βράδυ τον Νετζίπ.

«Ε; Τι λες τώρα;» έκανε απορημένος. 

«Τη νοιάζεσαι;» επέμενα. 

«Φυσικά τη νοιάζομαι, την αγαπάω και τη σέβομαι». 

«Δηλαδή τη σκέφτεσαι, αναρωτιέσαι ποια είναι η ζωή της; Της είπες ποτέ να περπατήσετε οι δυο σας στην αγορά; Τη ρώτησες τι σκέφτεται, πώς θα’ θελε να είναι η ζωή της; Της είπες μια φορά “Σ’ αγαπώ, μάνα”;» 

Το ύφος του και η απάντηση που δεν πήρα μου έδωσαν να καταλάβω πόσο μοιάζαμε και στις αρνητικές μας συμπεριφορές. «Μάνα» σήμαινε για εμάς εκείνο το ιερό πρόσωπο που υπήρχε μόνο για να μας υπηρετεί, ν’ αφουγκράζεται τις ανησυχίες και τα όνειρά μας, χωρίς όμως να δείχνουμε απ’ τη μεριά μας το ίδιο ενδιαφέρον.

Μετά την κουβέντα μας, και ξυπνώντας το επόμενο πρωί, η μητέρα μου και η ανά Σαφιγιέ βρήκαν δίπλα στο μαξιλάρι τους από ένα μπουκέτο με λουλούδια κι ένα χαρτί που έγραφε: «Σ’ αγαπώ, μάνα!» Βεβαίως η Σαφιγιέ, που δεν ήξερε γράμματα, ζήτησε τη βοήθεια της Σιρίν και της το διάβασε συλλαβιστά. Όμως το σημαντικό είναι ότι οι μητέρες μας είχαν πολλά κοινά σημεία. Όπως τα χαρούμενα δάκρυα που κύλησαν στο πρόσωπό τους, προσφέροντας χαρά και συγκίνηση και σ’ εμάς.

Οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες έχουν το προβάδισμα; Πότε ανθίζουν καλύτερα οι ανθοί των ανθρώπων;

Η ανθρωπότητα μοιραίως πορεύεται προς τις πολυφυλετικές κοινωνίες. Ήδη βιώνουμε το φαινόμενο παγκοσμίως σε σημαντικό βαθμό. Στο απώτατο μέλλον οι άνθρωποι θα μιλούν για την παγκόσμια φυλή, ως αποτέλεσμα των επιγαμιών, ή άλλως πως τη φυλή των μιγάδων. Το ζητούμενο είναι να μην αφανιστούν οι αδύνατοι και να μην επικρατήσει ο ισχυρότερος. Απεναντίας πρέπει να διαφυλαχτεί ο ιδιαίτερος πολιτισμός κάθε λαού και να καλλιεργηθεί το έδαφος ώστε να μπολιαστεί δημιουργικά και αρμονικά ο ένας με τον άλλον. Να προκύψει μέσα από το πάντρεμά τους και να ανθίσει ο νέος πολιτισμικός πλούτος. Και για να συμβεί, απαιτείται ο σεβασμός προς όλους τους πολιτισμούς και πάνω απ' όλα στον ίδιο τον άνθρωπο ως μέρος του κόσμου κι όχι ως κατακτητή του.

Οι λαοί έχουν να μοιράσουν ή οι λαοί μοιράζονται; Το δικό σας μήνυμα;

Οι λαοί δεν αποτελούν ξέχωρο κομμάτι από τους πολιτικούς ή τους θρησκευτικούς ηγέτες τους. Η όποια κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική στάση ή αντίληψη συνδιαμορφώνεται, ανεξαρτήτως ποιοι φέρουν το μεγαλύτερο μερίδιο της ευθύνης. Συγχρόνως, ποτέ δεν έπαψαν να συγκρούονται τα συμφέροντα των διάφορων τάξεων εντός του ίδιας φυλής ή του ιδίου κράτους. Υπό αυτή την έννοια οι λαοί έχουν να μοιράσουν και συγχρόνως κατακερματίζονται απ' τις εκάστοτε εξουσίες. Ωστόσο, η ιστορία έχει αποδείξει πολλάκις ότι οι λαοί παρά τις πράξεις βίας που συντελέστηκαν επιδίωξαν και βρήκαν τους τρόπους να συνυπάρξουν και να πετύχουν μια καλύτερη ζωή για το άτομο, την οικογένεια και την κοινότητα στην οποία ανήκαν. Επίσης, η ιστορία κατέδειξε ότι οι εξουσίες (πολιτικές, οικονομικές, θρησκευτικές) που απεργάζονταν τη διχόνοια προς ίδιον όφελος, έβρισκαν στους λαούς γόνιμο έδαφος και εφαρμόζοντας το "διαίρει και βασίλευε" επιτύγχαναν τους σκοπούς τους. Με δυο λόγια οι λαοί δεν είναι άμοιροι ευθυνών. Για όσο επικρατεί η άποψη και το άλλοθι ότι για όλα φταίνε οι εκάστοτε εξουσίες, θα παραμένουμε ευάλωτοι στις επιδιώξεις τους και σε κάθε επιβουλή. Όταν το κατανοήσουμε, θα διεκδικήσουμε κι έναν άλλο τρόπο ζωής, άλλα πρότυπα επιτυχίας και ευτυχίας και άλλες αξίες. Και για να το κατανοήσουμε απαιτείται η καλλιέργεια της ψυχής και του πνεύματος. Είναι η μόνη δύναμη για να αντιπαλέψουμε τα βάρβαρα σχέδια κάθε λογής εξουσίας και συνάμα να οδηγηθούμε σε μια πρόσληψη της ζωής την οποία απαξιώνουμε ή εν πολλοίς αγνοούμε ότι υπάρχει. Τότε θα αντιληφθούμε κι ότι οι λαοί και επί μέρους οι άνθρωποι δεν έχουν τίποτε να χωρίσουν μεταξύ τους. Ο καθένας ας παλέψει προς αυτή την κατεύθυνση, ξεκινώντας απ' τον εαυτό του.